DOĞANIN TAKVİMİ (GELENEKSEL TAKVİM)

Değişik kültür ve coğrafyaların kendine özgü geleneksel takvimleri vardır. Uzun yıllar boyunca doğa olayları, iklim koşulları vb. durumları gözlemleyerek oluşturulan bu takvim köklü ve zengin bir geleneğin ürünüdür. Koç katımının ne zaman yapılacağı, zemherinin ne zaman biteceği, hangi ürünün ne zaman ekileceği bu köklü geleneğin sonucunda oluşan takvime göre belirlenir.

Sözü edilen geleneksel takvimler kesin ve bilimsel verilerin değil, gözlemlerin sonucu olarak oluşturulmuştur. Fakat genellikle bir-iki gün sapmayla doğa olaylarının gerçekleşme zamanını belirlerler. Bu olayların kültürel mirasa da önemli etkileri vardır. Çünkü sözü edilen halk takvimleri uzun zamana dayanan tecrübelere, maddi ve manevi pek çok kayba dayanarak oluşturulmuştur.

Anadolu’da da yaygın olarak kullanılan bir geleneksel takvim var. Birçok köyde hala bu geleneksel takvimin bilgilerine uyularak tarım takvimi belirleniyor. Anadolu’nun doğa olayları takvimini aşağıda aktarılan şekildedir:

27 Ocak: Kışın en soğuk zamanı

30 Ocak: Ayandan fırtınası

31 Ocak: Erbain’in (Zemherinin, 40 günlük kış döneminin) bitişi

1 Şubat: Hamsin fırtınası

3 Şubat: Çiftlik hayvanların çiftleşme döneminin başlangıcı

6 Şubat: Ağaç dikme zamanı

18 Şubat: Kuşların çiftleşme dönemi

20 Şubat: Cemrenin havaya düşmesi

27 Şubat: Cemrenin suya düşmesi

28 Şubat: Leyleklerin gelmeye başlaması

3 Mart: Soğukların şiddetinin azalmaya başlaması

5 Mart: Ağaçlara su yürümesi

6 Mart: Cemrenin toprağa düşmesi

9 Mart: Bağ budama zamanı

11 Mart: Kocakarı soğuklarının başlangıcı (7 gün sürer)

12 Mart: Husum fırtınası

14 Mart: Kaplumbağaların kış uykusundan uyanması

15 Mart: Kırlangıçların ve ebabillerin gelmeye başlaması

21 Mart: Günle gecenin eşitlenmesi, Nevruz, baharın başlangıcı

22 Mart: Mart dokuzu fırtınası

25 Mart: Çaylak fırtınası

27 Mart: Ağaçların tomurcuklanmaya ve yeşermeye başlaması

30 Mart: Çaylakların gelişi

3 Nisan: Çiçeklenme döneminin başlaması

5 Nisan: Bülbüllerin ötmesi ve yörüklerin yaylalara çıkması

7 Nisan: Kırlangıç fırtınası

11 Nisan: Leylek fırtınası

16 Nisan: Lale mevsiminin başlangıcı, Camuskıran fırtınası

17-19 Nisan: Kuğu fırtınası

21 Nisan: Sitte-i Sevir (6 gün boyunca süren soğuk ve fırtına), Boğa fırtınası

24 Nisan: İpek böceklerinin yumurtadan çıkışı

26 Nisan: Arıların yumurtadan çıkışı, güllerin budanma zamanı

27 Nisan: Kalem aşısı zamanı

29 Nisan: Serçelerin yavrulama dönemi

30 Nisan: Lale fırtınası

2-4 Mayıs: Çiçek fırtınası

6 Mayıs: Hıdrellez

11 Mayıs: Kırkikindi yağmurlarının sonu

16 Mayıs: Filizkıran fırtınası

20-22 Mayıs: Engirkıran fırtınası, Kokulya fırtınası, Ülker fırtınası, bağların çapalanma zamanı

29 Mayıs: Suyun topraktan çekilmeye başlaması

28 Mayıs: Koyun kırkma zamanı

30 Mayıs: Bağlara yerleşme zamanı, kabak meltemi

7 Haziran: Arpanın orağa gelmesi, pirinç ekimi

10 Haziran: Ülker doğumu fırtınası

16 Haziran: En uzun günlerin başlangıcı

19 Haziran: Gün dönümü fırtınası

24 Haziran: Yaprak aşısı zamanı

27 Haziran: Kızılak fırtınası

29 Haziran: Günlerin kısalmaya başlaması

1 Temmuz: Yaprak fırtınası

3 Temmuz: Sam rüzgarlarının başlangıcı

11 Temmuz: Çark dönümü fırtınası

24-26 Temmuz: Karaerik fırtınası

29-30 Temmuz: Kızılerik fırtınası

1 Ağustos: Yılın en sıcak günlerinin başlaması

5 Ağustos: Arıların bal tutmaları

12 Ağustos: Pamuk toplama zamanı

18 Ağustos: Yemişlerin olgunlaşması

24 Ağustos: Mihrican fırtınası

25 Ağustos: Sam rüzgarlarının sonu

28 Ağustos: Leyleklerin göçmeye başlaması

31 Ağustos: Mercan fırtınası

6 Eylül: Bıldırcın fırtınası

7 Eylül: Yaz sonu fırtınası, sebzelerin soğuklardan etkilenmeye başlaması

8 Eylül: Koç ayırma zamanı

13 Eylül: Çaylak fırtınası

15 Eylül: Bağ bozumunun bitişi

21 Eylül: Günle gecenin eşitlenmesi

23 Eylül: Koç katımı zamanı

25-28 Eylül: Kestane karası fırtınası

29 Eylül: Turna geçimi fırtınası, turnaların göçü

30 Eylül: Kırlangıç ve ebabillerin göç etmesi

4-5 Ekim: Koç katımı fırtınası

12-13 Ekim: Meryem Ana fırtınası

14 Ekim: Yaprak dökümü fırtınası, kaplumbağaların kış uykusuna yatması

17 Ekim: Kırlangıç fırtınası

19 Ekim: Bağ bozumu fırtınası

20 Ekim: Ağaç dikimi ve çelikleme zamanı

21 Ekim: Bağ bozumu zamanı

31 Ekim: Ağaçların budanması

4 Kasım: Lodos rüzgarları

5 Kasım: Kuş geçimi fırtınası

9 Kasım: Çiğ düşmeye başlaması

11 Kasım: Pastırma yazı sıcakları

22 Kasım: Haşerenin gizlenmesi

30 Kasım: Ağaçlardan suyun çekilmesi, ülker fırtınası

1 Aralık: İkinci pastırma sıcakları

8-10 Aralık: Karakış fırtınası

21 Aralık: Erbain’in başlangıcı (Zemherinin başlangıcı, 40 günlük soğuk kış zamanı), en uzun gecelerin başlangıcı

26-28 Aralık: En uzun gecelerin sonu, gün dönümü fırtınası